Hoe we energie ook gebruiken – zuinig, kwistig, duurzaam of niet – het moet wel eerst opgewekt worden. Wat zijn de mogelijkheden bij monumenten? Omdat we vanuit het thema van verduurzaming kijken, kijken we voor een antwoord vooral naar de meer duurzame vormen van energieopwekking.
Bodemwarmte
Ja, dat kan, maar het hangt vooral af van het gebruik van de kerk.
Bodemwarmte is een milieuvriendelijk alternatief voor het verbranden van aardgas en steenkool. Het gebruik van bodemwarmte beperkt de uitstoot van CO2. Daardoor draagt het veel minder bij aan klimaatverandering. Een ander voordeel is dat bodemwarmte – bij juiste toepassing – nooit opraakt. Bodemwarmte heeft van zichzelf geen hoge temperatuur, waardoor je een warmtepomp nodig hebt om het op te waarderen tot een bruikbaar warmteniveau om gebouwen te kunnen verwarmen. Warmte wordt uit de bodem opgenomen door leidingen gevuld met vloeistof, die naar een warmtepomp worden geleid.
De warmtepomp werkt de bodemtemperatuur op naar gebruikstemperatuur. Dat is meestal een veel lagere temperatuur dan een traditionele cv-ketel genereert. Een verwarmingssysteem op basis van lage temperatuur verwarmt een ruimte trager dan een hoog-temperatuur-systeem. Een bodemwarmtesysteem is een stevige investering, maar als het systeem goed in werking is gesteld is er decennialang nauwelijks onderhoud aan te verwachten (dit in tegenstelling tot andere systemen).
Zonnepanelen
Op veel daken en onder verschillende hellingen kunnen zonnepanelen worden geplaatst. Dus ook op een kerk.
Echter, in het geval van een monumentale kerk (gemeentelijk monument, rijksmonument, onderdeel van beschermd dorpsgezicht etcetera) is daar meestal een vergunning voor nodig. De gemeente, niet het rijk, bepaalt in eerste instantie of er een vergunning moet worden aangevraagd en later of deze kan worden afgegeven. In een aantal gevallen vraagt een gemeente advies aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Voor deze advisering aan gemeenten hanteert de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed sinds 2020 een zonnepanelenbeleid dat meer ruimte geeft aan zonnepanelen op rijksmonumenten. In een aantal gevallen is het niet meer noodzakelijk zonnepanelen 'uit het zicht' te plaatsen. Als er een wens is om zonnepanelen te laten plaatsen is het verstandig contact met uw gemeente op te nemen om de mogelijkheden te bespreken.
Biogas
In principe kan een installatie op bijna elk soort gas draaien, ook op biogas.
Maar puur biogas kom je op het gasnet (nog) niet tegen. Meestal wordt biogas in het aardgasnet bijgemengd dus heb je een mix van duurzaam en niet duurzame energieopwekking. Biogas is duurzaam want ontstaat door vergisting of vergassing van biomassa. Voorbeelden daarvan zijn slib uit afvalwaterzuivering, gestort afval (stortgas), groente-, fruit- en tuinafval (GFT), mest, maïs- en plantaardige reststromen uit de landbouw. Biogas wordt van nature ook uit afval op een stortplaats geproduceerd.
Windenergie
Een turbine op je kerktoren of naast de kerk plaatsen is geen optie.
Je kan wel bewust kiezen voor windenergie bij het afsluiten van je energiecontract. Het is een complex systeem van leveringen waar ‘greenwashing’ op de loer ligt. Om te garanderen dat de groene stroom die je koopt opgewekt is uit duurzame bronnen, is er een Europees systeem voor erkende groene stroom: de GvO (Garantie van Oorsprong). GvO's kunnen, net als de stroom zelf, verhandeld worden. Zo kunnen bijvoorbeeld Nederlandse energiebedrijven bij een Noorse waterkrachtcentrale GvO's kopen, om de stroom 'groen' te mogen noemen, maar in werkelijkheid komt 'jouw stroom' wellicht uit een vervuilende centrale. Dit kan omdat Noorwegen een groot overschot aan GVO’s heeft. Als je dat niet wil, dan kun je bij het afsluiten van een energiecontract bij sommige leveranciers kiezen om de geleverde energie uit uitsluitend Nederlandse wind- of zonne-energie te krijgen.