Duurzame maatregelen

Quick wins: zelf doen

Quick wins zijn gunstige eenvoudige aanpassingen aan het gebouw om energie te besparen die u zelf kunt uitvoeren. De aanpassingen zijn eenvoudig en hebben vaak direct invloed op het comfort in het gebouw. Ook hebben de quick wins meestal geen invloed op de cultuurhistorische waarde van het gebouw. Daarnaast zijn deze maatregelen ook gunstig voor de portemonnee: deze kleine aanpassingen besparen al snel 5% tot 30% op de energierekening.

Zo kunt u het gebouw slimmer of anders gebruiken. Door bijvoorbeeld in de winter gebruik te maken van een ander gebouw, kleinere ruimtes of een scheidingsgordijn te gebruiken. Op die manier hoeft een minder grote ruimte verwarmd te worden. Ook kunt u energiezuinige verlichting en – apparatuur aanschaffen.

Zorg dat uw cv-ketel goed is ingeregeld. Een slecht ingeregeld systeem heeft nadelige effecten voor het energiegebruik en het comfort. Door een cv-installatie goed in te stellen kan dus veel bespaard worden op energieverbruik en kan het comfort flink omhoog. Dit geldt voor nieuwe maar ook voor eerder geïnstalleerde ketels.

Het isoleren van een gebouw is erg belangrijk. Slechte isolatie kan ervoor zorgen dat veel warmte verloren gaat. Zo kan er via de ramen veel warmte verloren gaan. Bij monumentpanden is het soms niet mogelijk om isolatieglas te installeren. Een oplossing hiervoor is het gebruik van (isolerende) gordijnen of raamluiken. Een andere plek waar veel warmte verloren gaat is bij radiatoren. Bij vrijwel alle radiatoren gaat een groot gedeelte van de afgegeven warmte verloren via de buitenmuren. Om er voor te zorgen dat de warmte die van de radiatoren afkomt niet zo snel verloren gaat, is het aan te raden om gebruik te maken van radiatorfolie. Veel energie gaat verloren door allerlei zogenaamde ‘naden’ en ‘kieren’. Het is daarom belangrijk om een gebouw ‘luchtdicht’ te maken. Bijvoorbeeld door het gebruiken van tochtstrippen.

Is er in het gebouw sprake van veel vocht? Dan is het zorgen voor een goede ventilatie essentieel. Door te ventileren wordt vervuilde lucht afgevoerd en frisse buitenlucht toegevoerd. Dit kost energie, maar is zeker geen verspilling. Ventileren is nodig voor een gezond binnenklimaat. Bovendien warmt vochtige lucht langzamer op dan droge lucht. Een hoge vochtigheid binnen betekent dat er meer energie nodig is om het kerkgebouw op temperatuur te brengen.

Wilt u beginnen met het verduurzamen van uw monument? Doe dan de Zelfscan Duurzaam Monumentaal.

Onderzoek wat u lokaal aan energie kunt besparen en duurzaam kunt opwekken in het monumentale (kerk)gebouw, de bijgebouwen en het omliggende groen. Laat u inspireren door voorbeeldprojecten en zie wat de duurzame opties doen voor uw portemonnee én het comfort.

Opwekken: duurzame energiebronnen

Duurzame energiebronnen zijn energiebronnen waar de mensheid voor onbeperkte tijd over kan beschikken en waarbij het leefmilieu en de mogelijkheden voor toekomstige generaties niet worden benadeeld. Voorbeelden van duurzame energie (ook wel groene energie) zijn zonne-energie, windenergie en energie uit bodemwarmte.

Windenergie

Bij windenergie wordt energie opgewekt door middel van windturbines. Hierbij geldt dat er zorgvuldig gekeken moet worden naar de landschappelijke inpassing en of lokale regelgeving dit ook toestaat. Zo mogen deze niet in de buurt van beschermde stads- of dorpsgezichten worden geplaatst. Windturbines zijn in lang niet alle gevallen rendabel.

Zonne-energie

Dit is duurzame energie die wordt opgewekt door de zon, door middel van zonnecollectoren of zonnepanelen. Met zonnecollectoren wordt warmte opgewekt voor het gebruik van warm water. Met zonnepanelen of speciale materialen waar zonnecellen inzitten, zoals glas of dakpannen, wordt elektriciteit opgewekt voor het gebruik van stroom. In 2020 zijn de regels voor het aanbrengen van zonnepanelen versoepeld.

Meer informatie over het aanbrengen van zonnepanelen of -cellen op (monumentaal) religieus erfgoed vindt u op website van Cultureel Erfgoed.

Bodemwarmte

Bij bodemwarmte wordt warmte onttrokken uit de bovenste aardlagen die verwarmd worden door zonlicht. In Nederland zijn er twee manieren om gebruik te maken van bodemwarmte:

• De Warmte Koude Opslag (WKO) is een open systeem dat de warmte en koelte opslaat in de bodem (tot max 500 meter). In de zomer kan de koelte worden opgepompt en de warmte worden opgeslagen. In de winter wordt juist de winterkou opgeslagen en de warmte opgepompt.
• Bij een gesloten systeem wordt er door de warmtewisselaar met een niet-giftig antivriesmiddel gepompt om warmte of koude aan de bodem te onttrekken.

Voor meer informatie over Warmte Koude Opslag (WKO) kunt u terecht op de website van Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg.

Groene energieleverancier

Als u zelf niet in staat bent om groene energie op te wekken kunt u natuurlijk ook op zoek gaan naar een groene energieleverancier. Indien er geen groene energieleverancier is die uw gebouw van energie kan voorzien, wees dan zo efficient mogelijk met het gebruik van fossiele brandstoffen.

Verwarmen: duurzaam verwarmen

Klimaatregulering in hoge grote ruimtes zoals kerkgebouwen is moeilijk. Daarnaast moet het binnenklimaat van een monumentaal kerkgebouw aan verschillende eisen voldoen.

De meeste religieuze gebouwen maken vaak nog gebruik van oude verwarmingsinstallaties. Daarom kunnen de huidige systemen vaak worden verbeterd voor efficiënter energieverbruik. Zoals het waterzijdig inregelen van de bestaande CV-ketel. Het overstappen naar een ander type verwarmingssysteem is een grote kostbare ingreep. Daarnaast is het waarschijnlijker dat bij een grote ingreep de cultuurhistorische waarden van het gebouw en interieur worden doorkruist. Daarom laten veel kerkbesturen deze maatregel vaak links liggen.

Voor kerkbesturen die bij het belang van duurzaamheid toch stil willen bestaan bij verwarmen zijn er vele alternatieven. Allen uiteraard afhankelijk van het gebouw zelf. Zo kunnen de kosten en beschikbaarheid van restwarmte bepalend zijn of u kunt overstappen op restwarmte. Een warmtepomp is een zeer mooi alternatief, maar wordt veelal bij verbouwingen geinstalleerd omdat de installatie ingrijpend kan zijn voor het gebouw. 

Het lijkt voor de korte termijn misschien handig om vast te houden aan de oude vertrouwde CV ketel, maar is dat wel zo?  Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg biedt een zeer uitgebreid overzicht met alle voor- en tegenargumenten van alle duurzame verwarmingsalternatieven.