Interview: Meer aandacht voor Joodse begraafplaatsen
Welke ontwikkelingen spelen er rondom het Joodse erfgoed? Ruben Vis (secretaris) en Jigal Markuszower (oud vicevoorzitter) zijn betrokken bij het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), de overkoepelende organisatie van orthodox Joods Nederland. We legden hen enkele vragen voor.
Groeit of krimpt de Joodse gemeenschap in Nederland?
‘Die groeit én krimpt. Dat klinkt gek, maar het aantal Joden in Nederland groeit en is na de Tweede Wereldoorlog nog niet zo groot geweest. Maar er is een belangrijk onderscheid te maken tussen actieve en passieve geloofsbelijdenis. We zien een groeiende groep van mensen die bijvoorbeeld de Sjabbat vrijdagavond thuis viert. Maar het aantal mensen dat een synagoge bezoekt neemt af. Zowel de frequentie van het bezoek als het aantal mensen dat een synagoge bezoekt. Dat is natuurlijk geen fijne ontwikkeling voor ons. Naar eigen schatting zijn er in Nederland nog maar drie- tot vijfhonderd mensen die regelmatig naar de synagoge gaan.’
Wat betekent deze ontwikkeling voor de synagogen?
‘Dat verschilt enorm. Bijvoorbeeld de Amsterdamse Synagoge aan het Jacob Obrechtplein kent nog maar zo’n twintig vaste bezoekers. Toch is er onlangs besloten om die synagoge voor zo’n anderhalf miljoen te restaureren. Dat geeft goed weer waar wij mee moeten dealen: stop je het beschikbare geld in de actieve Joodse gemeenschap of zet je het geld in voor het behoud van cultuurhistorische waarden? Wat wil je nalaten? Anderzijds zie je ook mooie burgerinitiatieven. Zo heeft een gemeenschap in Winterswijk er onlangs voor gezorgd dat de rijksmonumentale, maar leegstaande synagoge een sociaal-culturele herbestemming heeft gekregen die de Joodse eredienst niet in de weg staat. Zo kan het gebouw en het interieur toch blijven bestaan.’
Waar liggen de wensen en kansen richting de toekomst?
‘Voor het behoud van Joods erfgoed pleiten we voor een meer integrale aanpak. Niet alleen met de focus op synagogen die bestempeld zijn als “rijksmonument”, maar gericht op al het Joodse erfgoed. We hebben lang bij de overheid aangeklopt om de verantwoor delijkheid te delen voor de borging van de cultuurhistorische waarde van Joods erfgoed. Daar zijn nu ontwikkelingen in. Zo is er nu subsidie beschikbaar vanuit het Ministerie van OCW voor het onderhoud, herstel en de toegankelijkheid van Joodse begraafplaatsen. Wij, als het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap, mogen de subsidieregeling uitvoeren. Alle eigenaren van de circa 250 Joodse begraafplaatsen zijn aangeschreven met de vraag: wat zouden jullie willen doen met de eventuele subsidie? Vanuit de subsidie krijgt elke Joodse begraafplaats straks waarschijnlijk € 10.000, vrij te besteden, zolang het te koppelen is aan de doelen uit de beleidsnota “Erfgoed Telt”. We krijgen al veel enthousiaste reacties terug van Joodse begraafplaats beheerders. Ze willen baarhuisjes restaureren en informatieborden plaatsen ter educatie. Ook zien we dat er plannen zijn om dit gezamenlijk aan te pakken. In het algemeen is dit een indicatie dat Joodse begraafplaatsen meer in de belangstelling komen te staan.’
Dit artikel verscheen eerder in het magazine Met Hart en Ziel: De kerk gisteren,
vandaag & morgen