Inhoud Menu

Toevoegen
Home

Jij
Home

Dit is jouw pagina. Ben je lid van Toekomst religieus erfgoed, dan kun je actief meedoen. Je kunt je kennis delen, vragen stellen en in contact komen met gelijkgestemden. Registreer je hieronder om deel te nemen. Heb je al een account, log dan direct in.

Zoeken
Home

U bent hier

Home › Toolkit kerkenvisies

Toolkit kerkenvisies

Handige instrumenten en sites

Op deze pagina kunt u praktische informatie, voorbeelden en handige tools vinden voor het opstellen van een kerkenvisie. Deze zijn erop gericht om u te helpen de eerste stappen in het kerkenvisieproces te zetten. De informatie en bijbehorende instrumenten zijn ingedeeld op basis van de Handreiking Kerkenvisies (2019) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Bent u op zoek naar verdiepende informatie, interviews en literatuur over kerkenvisies? Kijk dan in ons dossier kerkenvisies. Heeft u zelf handige instrumenten die nog in dit overzicht missen? U kunt ze met ons delen door een mailtje te sturen aan kerkenvisies@toekomstreligieuserfgoed.nl.

Inhoudsopgave

1. Een integrale kerkenvisie: doel, inhoud en vorm

Een integrale kerkenvisie houdt in dat in principe alle lokaal betrokken partijen aan tafel zitten tijdens het proces van totstandkoming van de visie, en dat alle kerkgebouwen (zowel monumentaal als niet-monumentaal) worden betrokken in de visie. Stap een bij het opstellen van een kerkenvisie is nadenken over wat je wilt bereiken met het opstellen ervan. Uw doel en de partijen waarmee u de kerkenvisie opstelt beïnvloeden de vorm van het resultaat.

Tools

2. Nut en noodzaak van een kerkenvisie

Kerkgebouwen zijn dragers van betekenis en zingeving op verschillende niveaus en voor verschillende partijen, religieus en profaan, individueel en collectief. Een kerkenvisie stelt eigena­ren, overheden en betrokkenen in staat te anticiperen op de komende veranderingen ten aanzien van functie, gebruik en eigendom van de kerkgebouwen. Wat is de betekenis van de kerkgebouwen in uw gemeente? En welke voordelen levert het opstellen van een kerkenvisie op voor de verschillende samenwerkende partijen?

Tools

3. De opsteller van een kerkenvisie

In principe neemt de burgerlijke gemeente het initiatief tot een kerkenvisie, vanwege het brede overzicht dat zij heeft op haar grondgebied en het kerkenlandschap daarbinnen. Gemiddeld duurt het opstellen van een kerkenvisie meer dan een jaar. U kunt het proces uitbesteden of zelf een kerkenvisie opstellen. Welke beslissing u ook maakt, het is belangrijk dat iemand binnen de gemeente aanspreekpunt is, verantwoordelijkheid draagt voor de voortgang van het proces en zorg draagt voor de (politieke) besluitvorming, en na afloop de opgedane resultaten kan borgen.

Tools

4. De rol van de gemeente in een kerkenvisie

“Welke rol past mij?”, is een belangrijke vraag die een gemeente zichzelf kan stellen wanneer zij aan de slag gaat met een kerkenvisie. Daarbij zijn er verschillende houdingen denkbaar: meer of minder proactief, of meer of minder sturend richting de gewenste uitkomsten. Welke rol neemt u als gemeente aan, zowel tijdens het opstellen als de implementatie van de kerkenvisie?

5. Het financieren van een kerkenvisie

Het ministerie van OCW ondersteunt in de periode 2018 tot en met 2021 de ontwikkeling van integrale kerkenvisies op gemeentelijk niveau. Daartoe wordt 9,5 miljoen beschikbaar gesteld (in 2019 € 3,5 miljoen, in 2020 € 3,2 miljoen en in 2021 € 2,8 miljoen). Gemeenten kunnen een aanvraag indienen voor een decentralisatie-uitkering ter financiële ondersteuning van het kerkenvisieproces.

Tools

6. De opgave bepaalt de aanpak

Elke initiatiefnemer van een kerkenvisie staat voor een andere uitdaging. Daarom is het belangrijk om te bepalen welke opgave u als gemeente heeft in brede zin, met betrekking tot de kerkgebouwen, hun interieurs en de omgeving. Welke aanpak sluit daar het beste op aan? Door de opgave vooraf duidelijk te omschrijven worden ieders wensen duidelijker en krijgt u meer inzicht in wat een kerkenvisie kan bieden.

Tools

7. Het gesprek organiseren en aangaan

De verschillende groepen betrokken bij het opstellen van een kerkenvisie vallen uiteen in diverse deelgroepen met eigen taken, verantwoordelijkheden, belangen en prioriteiten. Deze partijen en belangen komen hoe dan ook een keer ter tafel en dienen daarom een gepaste plek in het proces te krijgen. Daarom is het zaak om goed na te denken over met wie u in dialoog gaat en welke vorm dat heeft. Wat zijn ieders belangen en perspectieven? En hoe kunt u elkaar ruimte bieden en aan elkaar tegemoet komen? 

Tools

8. Vertrouwen, openheid & openbaarheid

Communicatie is een essentieel aspect in het proces van een kerkenvisie. Het opbouwen van onderling vertrouwen tussen samenwerkende partijen is een tijdrovend proces, maar ook een onmisbare voorwaarde voor het slagen van een kerkenvisie. Een kerkenvisie is buiten de vergadertafel pas succesvol als voor de buitenwereld ook zichtbaar is welke partijen erbij betrokken zijn en achter de gemaakte keuzes staan, en wat de toekomstverwachtingen zijn van de kerkgebouwen in de gemeente.

9. De inventarisatie

Voor het opstellen van een kerkenvisie moeten gegevens worden geïnventariseerd. Deze inventarisatie is een middel om het gesprek te ondersteunen, maar is zeker niet het uiteindelijke doel van de kerkenvisie. Veel data over kerkgebouwen is al beschikbaar, bijvoorbeeld via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en bij sommige provincies en gemeenten. Bent u op zoek naar deze data? Stuur dan een email aan kerkenvisies@cultureelerfgoed.nl. Daarnaast zijn er instrumenten zoals de Vitaliteitsscan die de vitaliteit van een geloofsgemeenschap in beeld kan brengen, en zijn er handreikingen die behulpzaam kunnen zijn bij het verzamelen en interpreteren van data.

Tools

10.Waardering en weging

De waardering van kerkgebouwen is veelal gebaseerd op een optelsom van de verschillende belangen en waarden die aan de gebouwen worden gehecht. In de weging zijn naast de cultuurhistorische waarde van een kerkgebouw ook zaken zoals beleidsmatige uitspraken, de verwachte vitaliteit van een geloofsgemeenschap of de economische kansrijkheid voor specifieke gebouwen of gebieden bepalend. Er kan ook voor gekozen worden om de weging van de gebouwen te vervangen door procedures rondom ‘hoe te handelen’: afspraken over wie wanneer met wie in contact treedt en wat men dan van elkaar kan verwachten.

Tools

11. De achterban / draagvlak

Elke partij die betrokken is bij het opstellen van een kerkenvisie heeft te maken met een achterban waaronder ook draagvlak moet zijn voor de plannen. Een belangrijke vereiste om vanuit een gemeente met een kerkenvisie aan de slag te kunnen gaan, is breed politiek bestuurlijk draagvlak. Daarbij is niet alleen het commitment van B&W van belang, maar ook betrokkenheid van de gemeenteraad. Daarnaast moeten binnen een gemeente verschillende afdelingen, projecten of teams afstemmen of samenwerken. Binnen een kerkelijke gemeente of parochie bestaan eveneens verschillende gremia met elk hun eigen beslissingsbevoegdheid, werkwijze en achterban. Burgers zijn soms georganiseerd in buurtcomités of coöperaties en erfgoedorganisaties moeten soms andere (vastgoed)belangen in het oog houden.

12. Borging & monitoring

Om te voorkomen dat de kerkenvisie een dode letter wordt, is het verstandig om de gezamenlijke besluiten en afspraken te verankeren, bijvoorbeeld in beleid, werkafspraken en in het vormgeven van concrete functies. De opbrengsten van een kerkenvisie kunnen een plek krijgen in bijvoorbeeld de gemeen­telijke omgevingsvisie, het evenementenbeleid of het erfgoedbeleid. Ook kunnen de resultaten geïntegreerd worden in bestemmingsplannen of verordeningen. Sommige gemeenten kiezen bewust voor een loketfunctie van de afdeling erfgoed waar partijen met vragen over kerkgebouwen terechtkunnen.

Tools

Handige websites

Alle instrumenten van a-z