De waarde van samen kerken: Gedeeld gebruik

Niemand kijkt er ondertussen nog van op als een katholieke kerk aan een andere christelijke gemeenschap wordt verkocht. Maar een katholieke kerk delen met andere christenen? Dat gebeurt nauwelijks. De Utrechtse Sint-Rafaëlkerk, waar veertien gemeenschappen samen kerken, bewijst hoe waardevol dat kan zijn.

In het weekend is het een komen en gaan van mensen rondom de Sint-Rafaëlkerk in de Utrechtse wijk Overvecht. Op vrijdag komen de Eritrees-orthodoxen de kerk gereedmaken voor hun viering op zaterdagochtend. Op zaterdagmiddag volgen twee evangelische gemeenschappen elkaar op. De zondagochtend vieren eerst de Nederlandse en daarna de Poolse katholieken er de Mis. Terwijl er ’s middags een protestantse dienst plaatsvindt.

De Sint-Rafaëlkerk zou zomaar uniek kunnen zijn in Nederland: maar liefst veertien verschillende christelijke gemeenschappen delen dit katholieke kerkgebouw met elkaar. Dat zijn voornamelijk migrantenkerken, maar er zijn ook Nederlandstalige gemeenschappen bij.

Verwelkomd en geaccepteerd

Een van die kerkgemeenschappen die in Overvecht aanklopte is de Nigeriaanse pinkstergemeente House of Worship. Kolis Arthur is hun pastor. Sinds 2009 kerkt dit gezelschap in een zaaltje dat bij de kerk hoort. ‘Op internet zochten we met onze gemeenschap een ruimte om te kerken in de omgeving van Overvecht’, herinnert Arthur zich. ‘Vier kerken wilden ons ruimte bieden, maar de beste voorwaarden en de beste omgeving vonden we bij de Sint-Rafaëlkerk. We werden niet gezien of behandeld als ‘anders’, maar verwelkomd en volledig geaccepteerd.

Het contact tussen kerkgangers van de verschillende gemeenschappen komt niet vanzelf tot stand. Pastoor Koos Smits: ‘Je merkt dat mensen sterk aan hun eigen groep vasthouden.’ Als voorbeeld verwijst hij naar de zondag, waarop de Nederlandse en de Poolse Mis vlak na elkaar gevierd worden. ‘De Polen hangen precies hetzelfde rooms-katholieke geloof als wij aan, maar behalve wat vriendelijk knikken naar elkaar is er vrijwel geen contact.’ Als je contacten tussen de verschillende gemeenschappen die de kerk delen wilt bevorderen, dan moet je ze actief aansturen. Dat dit niet spontaan gebeurt is iets dat pastoor Smits de afgelopen zeven jaar wel geleerd heeft. Om de contacten te bevorderen wordt onder andere een gezamenlijke viering georganiseerd. ‘Een oecumenische viering met katholieken en protestanten voelt in Nederland wel enigszins vertrouwd, maar met een evangelische Kerk erbij wordt het al spannender’, zegt hij. ‘Maar als men de viering heeft bijgewoond vinden mensen die verscheidenheid juist heel mooi.'

Verwelkomd en delen als optie

Concrete cijfers zijn er niet, maar het delen van katholieke kerkgebouwen met andere christenen is geen wijdverspreid fenomeen. Een gemiste kans, denkt pastoor Smits, want delen zou veel kerkgebouwen misschien voor sluiting kunnen behoeden. ‘Geld, ruimte en tijd spelen natuurlijk een rol, maar ik zie weinig proactief beleid in de Kerk. Delen wordt nu nog te weinig als optie gezien.’ Aan het delen van de Sint-Rafaëlkerk gaan geen ellenlange vergaderingen of ingewikkelde besprekingen vooraf. ‘We kijken wat mogelijk is qua tijd en plaats en dan gebeurt het gewoon’, zegt Smits. Opvallend is daarbij dat het initiatief voor het delen bij de andere kerkgenootschappen ligt. De Sint-Rafaëlkerk zoekt zelf niet, maar wordt gevonden. Als dat geen aantrekkelijk perspectief is

Dit artikel verscheen eerder in het magazine Met Hart en Ziel: De kerk gisteren,
vandaag & morgen